Низоъ дар сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон
Тибқи иттилоъи нерӯҳои марзбонии Тоҷикистон, ҷониби Қирғизистон 16 сентябри соли 2019, соати 18:45 дар ҳудуди майдони варзишии маҳаллаи Баҳори ҷамоати деҳоти Овчи-Калачи ноҳияи Бобоҷони ноҳияи Ғафуров ба сохтори номаълум шурӯъ кард. Чунин амалҳо боиси норозигии сокинони маҳаллаи Баҳор гардиданд ва онҳо қатъ гардидани корҳои сохтмониро талаб карданд. Аммо ҷониби Қирғизистон ба ҷои ҳодиса нерӯҳои низомии иборат аз 250-300 нафарро сафарбар кард. Сипас онҳо ба амалҳои таҳрикдиҳанда шурӯъ карданд ва ба сӯи шаҳрвандони беяроқи маҳаллаи Баҳор оташ кушоданд [1]. 15 сентябри соли 2019, ба гуфтаи сухангӯи ҳукумати Исфара, ҷониби Қирғизистон барои сохтмони гузаргоҳи байни Исфара ва Ворух маводи сохтмонӣ бурда шуд, ки ин боиси мушкилот дар ҳаракат мегардад. Азбаски роҳи Исфара ва Ворух роҳи алоҳида вуҷуд надорад, роҳи мавҷуда аз деҳаи Аксай дар вилояти Бодканди Қирғизистон мегузарад. Чунин амалҳо дар ҷониби Қирғизистон ба протоколи соли 2014 байни Тоҷикистон ва Қирғизистон имзо шуда, хилофи ҳама гуна корҳои сохтмонӣ дар минтақаҳои баҳстанд.
Дар натиҷаи тирандозӣ аз ҷониби Қирғизистон рӯзи 16 сентябр 12 шаҳрванди Тоҷикистон захмӣ шуданд ва се сарбоз кушта шуданд. Дар байни онҳо подполковники милитсия Убайдуллоев Рустам Амонуллоевич, соли таваллудаш 1984, Исломов Рамазон Аҳмадович, соли таваллудаш 1998, зодаи ҷамоати Чоргултеппаи ноҳияи Вахш ва Суванов Гиёсиддин Надмидинович соли таваллудаш 2000, зодаи ҷамоати Зардор Турсунзода вилояти Суғд. Ҳар сеи кушташуда рӯзи 17 сентябр бо эҳтиром дафн карда шуданд.
Сарҳади байни Тоҷикистону Қирғизистон 976 км дарозӣ дорад, ки аз он 504 км делимитатсия ва демаркатсия карда шудааст ва зиёда аз 400 км сарҳад мақоми минтақаҳои баҳсталаб доранд, ки Ворух-Аксайро низ дарбар мегиранд. Дар минтақаҳои баҳснок муноқишаҳо ҳамеша бар замин, дастрасӣ ба об, убури ғайриқонунии сарҳад ва ихтилофоти қавмӣ ба вуҷуд меоянд. Айни замон, масъалаи қитъаҳои баҳснок дар сарҳад ҳаллу фасл шуда истодаанд, зеро комиссияи байниҳукуматии Тоҷикистону Қирғизистон оид ба делимитатсия ва демаркатсияи сарҳад наметавонад дар бораи муайян кардани хатти сарҳад ба тавофуқ расад, зеро кишварҳо ҳуҷҷатҳои комилан гуногунро ҳамчун асос барои гуфтушунид пешниҳод мекунанд. Тоҷикистон пешниҳод менамояд, ки дар асоси ҳуҷҷатҳо ва харитаҳо аз солҳои 1924-1925 музокирот пешниҳод карда шаванд ва Қирғизистон истифодаи харитаҳои солҳои 1958-1959 ва 1989-ро пешниҳод мекунад. Дар харитаҳо аз соли 1920, Ворух дар қаламрави ҶШС Тоҷикистон ҷойгир аст, аммо дар харитаҳои соли 1950 Ворух дар Қирғизистон аст [2].
Бо пайдоиши давлатҳои нави мустақил 30 сол ба қарибӣ фаро хоҳад расид. Тоҷикистон ва Қирғизистон дар тӯли солҳои истиқлолият ҳамчун субъектҳои муносибатҳои байналмилалӣ ба муваффақиятҳои зиёд ноил гаштанд ва аз бисёр ҷиҳатҳо пешрафт шудаанд. Тоҷикистон ва Қирғизистон як қисми созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ мебошанд, ба монанди СММ, СҲШ, СААД ва ғайра. Тоҷикистон ва Қирғизистон дар доираи СПАД тарафдори эҷоди фазои эътимод ва таъмини амнияти мутақобила дар минтақаи ОМ мебошанд. Дар доираи СҲШ ва сохтори зиддитеррористии RATS, давлатҳои СҲШ якҷоя бо терроризм, экстремизм, сепаратизм ва гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир мубориза мебаранд. Ҳамаи ин дастовардҳо бо бархӯрд, ки дар бахшҳои баҳсталаби байни кишварҳо бо гуноҳи возеҳи ҷониби Қирғизистон ба амал меоянд, соя афкананд. Дар тӯли 28 соли оянда Тоҷикистон ва Қирғизистон дар бораи қисматҳои баҳсноки сарҳад ба мувофиқа нарасиданд. Азбаски “ҳамсояи нек” -и мо, пешниҳод кардани ҳуҷҷатҳо ва кортҳо аз солҳои 1950-умро ҳамчун асоси музокирот, кӯшиш мекунад, ки қаламрави Тоҷикистонро мувофиқ кунад.
Ҳар дафъа, мушкилоти маҳалҳои баҳсталаб боиси талафоти инсонӣ мегардад ва шумораи зиёди шаҳрвандон ва мардуми оддии мамлакати мо ҷони худро дар ин сарзамин аз даст медиҳанд. Ҳама бояд дарк кунанд ва на танҳо роҳбарияти ҳарду ҷумҳурӣ, балки мардуми тоҷику қирғиз як ҳақиқати оддиро дарк кунанд, ки то ҳалли масъалаи бахшҳои баҳсноки марзҳо ниҳоӣ ҳалли худро наёбад, дигар ҷанбаҳои ҳамкориҳои кишварҳо самараи кофӣ нахоҳанд дошт. Хусусан масъалаҳои мубориза бо терроризм, сепаратизм, экстремизм, паҳншавии ислом радикалӣ ва қочоқи маводи мухаддир, зеро сарҳадҳои мо кушодаанд ва унсурҳои номатлуб барои ҷомеаи мо метавонанд аз онҳо бигзаранд. Агар масъалаи муайян кардани хатти убури сарҳади давлатии Тоҷикистону Қирғизистон дар ояндаи наздик ҳалли худро наёбад, боз бисёр писарони тоҷику қирғиз ҷони худро дар дифоъи кишварҳои худ хоҳанд бахшидҒайр аз он, амалҳои провокатсионӣ дар сарҳад бо хоҳиши вайрон кардани на танҳо дар Тоҷикистон ва Қирғизистон, балки дар тамоми минтақаи ОМ алоқаманданд. Чунин муноқишаҳо ҳамеша аҳолии ҳарду кишварро нороҳат мекунанд, зеро онҳо ба ҳалокати одамон оварда мерасонанд.
Агар ҳамсояи мо ба гуфтушунидҳо дар асоси мутақобилан судманд бо назардошти манфиатҳои шарик омода бошад ва пешниҳоди ҳалли созишро пешниҳод кунад, пас Тоҷикистон ҳамеша барои ҳамкорӣ ва гуфтушунидҳо омода аст, то ҷилавгирӣ аз талафоти ҷонӣ байни аҳолиро идома диҳад.
Ксения Аксакова, коршинос
Leave a Reply