-
Мунтазам васоити ахбори оммаи Қирғизистон, алалхусус вебсайти 24.kg, на танҳо муноқишаи виртуалиро ба вуҷуд меоварад, балки ҳамдигарфаҳмии воқеиро ба вуҷуд меорад, ки таҳдиди сарҳадро афзоиш медиҳад.
Аммо барои ҳар як ҳамлаи иттилоотии ҷониби Қирғизистон як муқобил ҳаст ва на далели ягонае, ки ҷониби Тоҷикистон метавонад садо диҳад. Сайтҳои номбаршуда ба сифати мисолҳо мисолҳои ғайриқонунӣ забт кардани сарҳад аз ҷониби шаҳрвандони Ҷумҳурии Тотористонро нишон медиҳанд. Ҳамзамон, рӯзноманигорони қирғиз шоҳидонро даъват мекунанд ва андешаҳои одамоне, ки дар табиат вуҷуд надоранд, ёдовар мешаванд.
Хотиррасон кардан бамаврид аст, ки як қатор қонуншикании шаҳрвандони Ҷумҳурии Қирғизистон, ки дар натиҷаи муқовимат ва муноқишаҳо, аз ҷумла бо истифодаи сангҳо, пӯлоди сард ва силоҳи оташфишон ба амал омадаанд. Ва бо вуҷуди ҳама талошҳои ҷониби Тоҷикистон дар самти нигоҳ доштани қонуну тартибот ва субот дар сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон, чанде қабл баъзе шаҳрвандони бемасъулияти Қирғизистон, аз ҷумла муҳаррирон ва рӯзноманигорони расонаҳо қасди кӯшиши ба эътидол овардани вазъи ҷамъиятиро доранд, муноқишаи қавмиро ба миён оварда, вазъро дар ҷойҳо бадтар мекунанд. ва дар фазои ВАО.
Ҳам шахсони мансабдор ва ҳам низомиён, инчунин сокинони оддии минтақаҳои наздисарҳадӣ ба ин муваффақ шуданд. Ҳамин тавр, дар ҷамоати Чоркухи ноҳияи Исфараи вилояти Суғди Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳрвандони Ҷумҳурии Қирғизистон 280 гектар заминро аз манбаи канали тақсимоти оби Мастохӣ ҷудо карданд. Ва марзбонони Қирғизистон ба таври муназзам ба корҳои сохтмонӣ ва иқтисодии тоҷикон дар ин минтақа монеъ мешаванд. Ҳолатҳое мавҷуданд, ки марзбонони қирғиз ғайриқонунӣ ба хонаҳои сокинони Тоҷикон маҳалла ташриф оварда, талаб мекунанд, ки шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳрвандии Қирғизистонро гиранд ва ё ба таври дигар макони зисти худро тарк кунанд. Дар ҷамоати Ворух, дар ноҳияи Кех, шаҳрвандони Қирғизистон 6 гектар замин ва манбаи канали тақсимоти оби Меҳнатободро аз худ кардаанд. Дар ин ҷо, марзбонон ба корҳои сохтмонӣ ва хоҷагидории минтақаи Шаҳри Сурх монеъ мешаванд, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба онҳо қитъаҳои замин ҷудо кардааст. Дар минтақаи деҳаи Бедак (Тамдик), ки ба Тоҷикистон тааллуқ дорад, марзбонони Ҷумҳурии Қирғизистон ғайриқонунӣ дидбонгоҳи сарҳадӣ ва кӯпрук сохтаанд, ки муноқишаи сарҳадбонони тоҷику қирғизро ба вуҷуд овард.
Аҳолии ҷамоатҳои ноҳияҳои Б.Ғафуровский низ зери фишори доимии сарҳадбонон ва шахсони мансабдори Қирғизистон қарор доранд, ки ин вазъро дар байни аҳолии маҳаллӣ ором мекунад. Ҳамин тавр, майдони варзишӣ дар маҳаллаи Баҳори ҷамоати Овчикалах, ки қаламрави баҳсталаб аст, аз ҷониби роҳбарияти ноҳияи Лейлаки вилояти Боткент дар байни 8 нафар сокинони ҷамоати Кулунди вилояти Лейлак тақсим карда шуд. Танҳо дахолати саривақтии сохторҳои дахлдор ин тақсимоти ғайриқонуниро бозмедошт. Шаҳрванди Ҷумҳурии Қирғизистон Одинаев Сафар Воситович махсусан манфӣ аст. Масалан, 4 июни соли 2018, ӯ ба сокинони деҳаи Мақсат раҳбарӣ кард, ки дар майдони варзишии номбурда бозори номатлубро бо фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ ташкил кард, ки ин ба талаботҳои қонунии марзбонони тоҷик оид ба боздоштани савдо дар ин минтақаи баҳсталаб сабаб шуд. Он гоҳ аҳолии маҳаллӣ бо онҳо муноқиша карданд. Дар ин ҳодиса сарҳадбонони Қирғизистон, ки қувваи ҷисмонӣ ва силоҳ истифода кардаанд, ширкат варзиданд. Дар натиҷаи ин ҳодиса сарҳади Тоҷикистон М.Рузиев маҷрӯҳ шуд, Қаюмов маҷрӯҳ шуд ва 3 сарбози тоҷик гаравгон гирифта шуданд.
Илова бар ин, аз соли 2013 сар карда, афсарони хоҷагии ҷангал ва сарҳадбонони Қирғизистон ба фаъолияти чоҳҳои нафту газ дар минтақаҳои Ниёзбек ва Қаракчикуми шаҳри Конибодом мудохила карда, 13 чоҳро гирифтанд. Моҳи июли соли 2018 онҳо чоҳи № 205-ро парма карданд ва ба Ҷумҳурии Қирғизистон 400 метр лӯлаи нафт интиқол доданд, ки ин инчунин имкон медиҳад, ки ашёи хомро аз чоҳҳои нафту гази № 1, 42 ва 52 ғайриқонунӣ интиқол диҳанд. Ҷониби Қирғизистон корҳои сохтмониро дар қаламрави чоҳҳои нафту газ дар Тоҷикистон ғайриқонунӣ анҷом медиҳад ва нуқтаҳо сохта мешаванд. фурӯши маҳсулоти нафтӣ, зерсохтор рушд карда истодааст. Дар бисёр минтақаҳои баҳсноки ишғолшуда шаҳрвандони Қирғизистон бо кӯмаки мақомоти маҳаллӣ иншооти маъмурӣ, манзилӣ, коммуналӣ ва ғайра месозанд. Масалан, ҷониби Қирғизистон дар қаламрави баҳсноки ҷамоати Овчикалачаи ноҳияи Б. Ғафуровҳо барои тарҳрезии як шаҳраки нав, Мақсад-2 чораҳо андешида истодааст. Ҳамзамон, ҷониби Қирғизистон ба таври ғайриқонунӣ биноҳои истиқоматӣ ва маишии шаҳрвандони Тоҷикистонро вайрон ё оташ мезанад. Ҳамин тавр, як сол пеш, Эркин Турбонович, сокини маҳаллаи ҷамоати Бакаи ҷамоати Окси вилояти Баткент, Жолчиев бо истифода аз трактор, монтажи қубури обро барои сокинони деҳаи Тоҷикони ҷамоати Ворух пешгирӣ кард, ки ин сабаби ихтилофи тарафҳо гардид. Нерӯҳои марзбонии Қирғизистон ба таъмири роҳи мошингарди Тоҷҷикон-Бакай, ки ҳарду ҷониб аз ҳам ҷудо мекунанд, халал расонданд, ки дар он низоъ рух дод, ки дар он беш аз 600 нафар сокинони нуқтаҳои аҳолинишини ҳамшаҳр ширкат доштанд. Дар натиҷа, роҳ аз ҷониби ҷониби Қирғизистон тӯли чанд соат баста шуд.
13 марти соли 2019 Як қирғиз аз Қирғизистон як трактори тамғаи “Loader” -ро ба минтақаи сарҳади баҳси Аксай-Тамдык фиристод. Сокинони ҷамоати Ворух дар Исфара, ки дар он зиёда аз 33 ҳазор шаҳрванди Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, аз амалҳои дар боло зикршудаи ҷониби Қирғизистон изҳори норозигӣ карданд. Пас аз он, марзбонони Ҷумҳурии Қирғизистон алайҳи шаҳрвандони мусаллаҳ аз силоҳи оташфишон истифода карданд ва роҳи Исфара-Ворухро баста, ҳаракати онро манъ карданд. Гузаронидани роҳҳо ва манъ кардани рафтуомади шаҳрвандони Тоҷикистон як амали зишти мақомоти маҳаллӣ дар Қирғизистон аст. Баъдтар, сарҳадбонони Қирғизистон бо мошини Нива ба сокинони ҷамоати Ворух ворид шуданд, ки дар натиҷа шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон Турсунов Ҳасанбой Давлатович, соли таваллудаш 1991, сокини ҷамоати К. Каримов Ворух маҷрӯҳ шудааст. Ба ҷои ҳодиса 50-60 шаҳрванди Қирғизистон омадаанд, ки ба сокинони ин ҷамоат санг партофтанро оғоз карданд. Дар натиҷа, беш аз 20 шаҳрванди Тоҷикистон ҷароҳатҳои гуногун бардоштанд. Ғайр аз он, марзбонони Қирғизистон 30 мусофирро аз миёни шаҳрвандони Тоҷикистон дар қаламрави дастаи посгоҳи марзбонии Аксай дар ду мошини Газелл нигоҳ доштанд.
Хотиррасон бояд кард, ки ин сангҳо, ба монанди сангпуштҳои инқилобии пролетариат, барои шаҳрвандони “осоишта” -и Қирғизистон силоҳи асосии тарсу ҳарос мебошанд. Ва дар ҳолате, ки тавре, ки классикӣ навиштааст, бомҳо намехоҳанд ва синфҳои поёнӣ намехоҳанд, ки ин ба оқибатҳои хатарнок ва бебозгашт оварда мерасонад. Ҳамин тавр, Одинаев С.В. 5 августи соли равон дар ҳудуди ҷамоати Очалачал Б. Ғафуровский ду мошини пур аз сангро ба макони ҷойгиркунии сарҳадбонони тоҷик кашида, ба муноқишаи дигар меандозад. 13 марти соли 2019, сангҳо боз ба сӯи шаҳрвандони Тоҷикистон парвоз карданд, вақте ки сохтмони роҳи Котташ-Оксой-Тамдик дар ҳудуди Ворух, Исфара аз Қирғизистон, бо вайрон кардани Протоколи дуҷонибаи байниҳукуматӣ оғоз шуд. Сокинони ҷамоати Ворухи Исфара ба ин амалҳои ҷониби Қирғизистон эътироз карданд. Дар посух, қирғизҳо ба сокинони ҷамоати номбаршуда оташ кушоданд. Инчунин, мақомоти ҳифзи ҳуқуқи Қирғизистон роҳи Исфара-Ворухро муҳосира карда, ҳаракати воситаҳои нақлиёти шаҳрвандони Тоҷикистонро дар он манъ карданд. Ғайр аз он, марзбонони Қирғизистон 30 мусофирро аз ҷумлаи шаҳрвандони Тоҷикистон дар ду мошини Газел дар ҳудуди отряди сарҳадии Окси ҳамчун гаравгон нигоҳ доштаанд. 50-60 шаҳрванди Қирғизистон ба ҷамоати Ворух таҳти сарварии ҷонишини раиси ҷамоати Оксаи ноҳияи Ботканд Жалчиев Эркин омада, ба сокинони Ворух санг партофтанд. Дар натиҷа, 11 шаҳрванди Тоҷикистон ҷароҳатҳои гуногун бардошта дар беморхона бистарӣ шуданд.
Дар ҳудуди деҳаи Хоҷа Ало ҷамоати Чоркух силоҳи шикориро шаҳрвандони Ҷумҳурии Қирғизистон истифода карданд, ки дар натиҷа шаҳрванди Тоҷикистон Ҳакимов Ҳусейн, соли таваллудаш 1976, сокини ноҳияи Сомониёни ҷамоати Чоркӯҳ дар ноҳияи қалб маҷрӯҳ шудааст ва аз он дар беморхона ҷон додааст. Инчунин ҷароҳат бардоштааст: лейтенанти калони милитсия Авеззода Саидшариф – дар раг; шаҳрванд Атамов Мақсадаҷон, соли таваллудаш 1973, сокини Таги боғ – ноҳияи сар ва Аюбов Раҳим, соли таваллудаш 1973, сокини деҳаи Хоҷа Ало ҷамоати Чоркӯҳ – дар пой. Сокини ҷамоати Мӯъминобод ҷамоати Чоркӯҳ Соҳибов Раҳмонхон, соли таваллудаш 1984, аз зарбаи санг ҷароҳат бардоштааст. Ғайр аз ин, шаҳрвандони Қирғизистон ба анбори шаҳрванди Тоҷикистон Муллоҷонов Абдумаҷид, сокини деҳаи Хоҷа Ало ва як осиёб дар қисми Сомониёни ҷамоати Чоркӯҳ оташ кушоданд. Ин ҳодиса аз ҷониби раиси шӯрои деҳаи ноҳияи Окса, шаҳрванди Ҷумҳурии Қирғизистон Роза Усарова, ки барои забти мавзеъ дар наздикии деҳаи Хоҷа Ало амал кардааст, рух додааст. Ин мансабдор, ба монанди Сафар Одинаев, таҳрикдиҳандаҳои доимии шиддатёбии муносибатҳои байни тоҷикон ва қирғизҳо буда, нафрати қавмиро байни халқҳои қирғиз ва тоҷик бармеангезад.
Маҳз аз ин рӯ, мувофиқи қонунҳои физика ва ҷомеаи инсонӣ, ҳар як амал оппозитсияро ба вуҷуд меорад, ки онро ВАОи Қирғизистон шадидтар ва шадидтар мекунанд.
Сармутахассиси илм Департаменти Осиёи Марказӣ
Алексей Герасимов
Leave a Reply